અમેરિકાની સાથે ચાલી રહેલ ટ્રેડ વૉરના ભયંકર પરિણામો વિશ્વના તમામ દેશોએ ભોગવવા જ પડશે. ચીન અને અમેરિકાના ટ્રેડ વૉરની અસર એશિયાઈ દેશો પર તો જરૂર પડશે. ચીનની જ વાત કરીએ તો ચાલુ નાણાકીય વર્ષના ત્રીજા ત્રિમાસિકગાળામાં ચીનનો જીડીપી ગ્રોથ રેટ વીતેલા ત્રીસ વર્ષની નીચે જતો રહ્યો છે. ચીની સરકારે જાહેર કરેલા ત્રીજા ત્રિમાસિકગાળાના જીડીપીના આંકડા પરથી ખબર પડે છે કે સ્થાનિક ડિમાન્ડ ઘટી છે અને ટ્રેડ વૉરને કારણે ચીનના અર્થતંત્રને ભારે ઝાટકો વાગ્યો છે. ચીનના જુલાઈથી સપ્ટેમ્બર સુધીના ત્રિમાસિકગાળામાં જીડીપી વૃદ્ધિ દર 6 ટકા રહ્યો છે. જે આગલા બીજા ત્રિમાસિકગાળામાં 6.2 ટકા હતો. આમ સતત જીડીપી ગ્રોથ રેટ ઘટતો આવી રહ્યો છે.
ચીન માટે ભારે ચિંતાનો વિષય છે કે વર્ષ 1992 પછી કોઈપણ ત્રિમાસિકગાળામાં ચીની અર્થવ્યવસ્થાનો સૌથી ખરાબ ગ્રોથ રેટ આવ્યો છે. એટલે કે 27 વર્ષ પછી ગ્રોથ રેટ આટલા નીચા સ્તરે જોવા મળ્યો છે. જો કે ચીની સરકારે 2019 માટે આર્થિક વૃદ્ધિ દરનો લક્ષ્ય 6.5 ટકા રાખ્યો હતો, પણ નોંધનીય છે કે વીતેલા વર્ષે ચીનનો આર્થિક વૃદ્ધિ દર 6.6 ટકા રહ્યો હતો.
ચીનની સરકાર સફાળી જાગી છે. આર્થિક વૃદ્ધિ દર ઘટીને આવતાં અર્થતંત્રમાં નવા પ્રાણ ફૂંકવા અને અમેરિકાના ટ્રેડ વૉરની અસર ન પડે તે માટે અનેક પગલા લીધાં છે, અને સરકાર હજી પણ નવા પગલાં ભરવા વિચારી રહી છે. ગ્લોબલ લેવલ પર નરમાઈ છે, અને વિદેશમાં વેપારમાં વધતી અનિશ્રિતત્તાઓ વચ્ચે સ્થાનિક ડીમાન્ડ ખૂબ ઘટી છે, તે ચીન માટે ચિંતાનું કારણ છે. પણ ચીને અર્થવ્યવ્સથાને બૂસ્ટ કરવા માટે આમ લોકોને રાહત આપવા માટે ટેક્સમાં ઘટાડો કર્યો છે. સાથે સ્ટોક માર્કેટમાં વિદેશી રોકાણને આકર્ષવા માટે કેટલાય પ્રતિબંધ હટાવ્યા છે. ચીનની સેન્ટ્રલ બેંકોએ સીસ્ટમમાં બેંકોમાં મીડિયમ ટર્મ લેન્ડિંગ સુવિધા દ્વારા 28 અબજ ડૉલર એટલે કે 200 અબજ યુઆન પમ્પ કર્યા છે. જેનાથી સીસ્ટમમાં લિક્વિડિટી વધારી શકાય.
જો કે ચીનની સેન્ટ્રલ બેંકના આ પગલાંની ખાસ અસર જોવા મળી નથી. આઈએમએફએ ચીનના ગ્રોથ રેટનું અનુમાન 6.2 ટકાથી ઘટાડીને 6.1 ટકા કરી નાંખ્યું છે.
અમેરિકા તો મંદી વચ્ચે ઝઝૂમતું હતું, ત્યાં અમેરિકાના પ્રેસિડેન્ટ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે ‘અમેરિકા ફર્સ્ટ’ની નીતિ અપનાવી. તેની સાથે ચીનથી આયાત થતી ચીજવસ્તુઓ પર એક્સાઈઝ ડ્યૂટી વધારી દીધી. તો સામે ચીને પણ અમેરિકાથી આયાત થતી વસ્તુઓ પર ડયૂટી વધારી હતી, અમેરિકા અને ચીન વચ્ચેના આ ટ્રેડ વૉરના ગંભીર પરિણામો એશિયાઈ દેશો પર પડ્યાં છે. વિદેશી રોકાણ ઘટ્યું છે, અમેરિકાના રોકાણકારોએ એશિયાઈ દેશોમાં કરેલ રોકાણ પાછું ખેંચ્યું છે. આયાત નિકાસમાં ખાસ્સો ઘટાડો થયો છે. તમામ દેશોની વિદેશી હૂંડિયામણની તુલા વેરવિખેર થઈ ગઈ છે. ફોરેક્સ માર્કેટમાં પણ ભારે હલચલ જોવા મળી છે. હા એક વસ્તુ છે અમેરિકન ઈકોનોમી મજબૂત થઈ છે, અને અમેરિકન સ્ટોક માર્કેટ તેજીમાં છે અને અમેરિકન ડૉલર પણ સ્ટ્રોંગ થયો છે. જો કે આ બાબત ટૂંકાગાળાની હોઈ શકે. લાંબાગાળે અમેરિકા પર ટ્રેડ વૉરની અસર ચોક્કસ જોવા મળશે.
અમેરિકાની સામે ચીન પર ટ્રેડ વૉરમાં જંગે ચઢયું છે. ચીને પણ અમેરિકાથી આયાત થતી 60 અબજ ડૉલરની વસ્તુઓ પર 25 ટકા ટેરિફ વધારી દીધી છે. બે બળિયા બાથે વળગ્યાં જેવી સ્થિતિ થઈ છે. તેની પહેલાં અમેરિકાએ ચીનથી આયાત થતી 200 અબજ ડૉલરની પ્રોડક્ટસ પર ટેરિફ વધારી હતી. ચીન સાથેના ટ્રેડ વૉર વચ્ચે પણ અમેરિકાના પ્રેસિડન્ટ ડૉનાલ્ડ ટ્રમ્પે માન્યું હતું કે તેમની વેપારી નીતિને કારણે અમેરિકામાં ટૂંકાગાળા માટે આર્થિક મોરચે મુશ્કેલી આવી શકે છે. પણ તેમને મંદીનો ડર નથી, એમ કહીને વાતને વાળી લીધી હતી. જોકે અમેરિકા અને ચીન વચ્ચેના ટ્રેડવૉરને કારણે એશિયાઈ દેશોને ગંભીર અસર થઈ છે. તેમાં પણ ભારતની ઈકોનોમી પર વિપરીત અસર પડી છે. પીએમ નરેન્દ્ર મોદી અર્થતંત્રને વેગ આપવા માટે પગલા લઈ રહ્યા છે.
જે હોય તે પણ અમેરિકા અને ચીન માટે ટ્રેડ વૉર આર્થિક રીતે વિપરીત પરિણામ લાવશે, તેમાં કોઈ બે મત નથી. બન્ને દેશોની આર્થિક મહાસત્તા બનવાની લડાઈ ચાલી રહી હોય તે રીતે વૉર છે. પણ મોડે મોડે બન્ને દેશોને સમજાયું છે કે અર્થવ્યવસ્થા પર ગંભીર અસર પડી શકે છે. જેથી નવેમ્બરમાં જ ટ્રમ્પ અને શી જિનપિંગ ચીલીમાં યોજાનાર એશિયા-પ્રશાંત આર્થિક સહયોગ સમ્મેલનમાં મળશે, અને ટ્રેડ વૉર મુદ્દે ચર્ચા કરશે. મોટાભાગે તે પહેલાં ટ્રેડ વૉર હળવું કરવા માટે સમજૂતીપત્ર પર હસ્તાક્ષર થઈ જશે.
ચાલો કાંઈ નહી દેર આયે દુરસ્ત આયે…